Қазақ театры – ұлттың рухани айнасы, халықтың жүрек соғысын, заман тынысын дәл бейнелейтін өнердің асыл саласы. Театр сахнасынан ұлттың қуанышы да, қайғысы да, арманы мен мұңы да көрініс табады. Ал бүгінгі күні «Қазіргі қазақ сахнасына қандай спектакль керек», деген сұрақ әрбір өнерсүйер жасты да, театр қайраткерін де толғандырады. Өйткені уақыт өзгерді, қоғам өзгерді, сонымен бірге көрерменнің талғамы мен ой-өрісі де жаңа деңгейге көтерілді. Демек, қазіргі сахнаға да жаңаша көзқарас пен заманауи идея қажет.
Бүгінгі қазақ сахнасына ең алдымен шындыққа құрылған спектакльдер керек. Соңғы жылдары көрермен театрдан жасандылық емес, өмірдің ащы шындығын іздейді. Қоғамдағы әділетсіздік, жастардың рухани дағдарысы, ұлттық құндылықтардың әлсіреуі – осының бәрі сахнада көрініс табуы тиіс. Театр – тәрбиенің ең әсерлі құралы, сондықтан ол шындықты жасырмай, көрерменге ой салуы керек. Менің ойымша, сахнадан тек батырлар мен хандар емес, бүгінгі замандағы қарапайым адамның жан қиналысы мен арпалысы да көрсетілуі қажет. Өйткені бүгінгі көрермен өз өмірін сахнадан көргісі келеді.
Екіншіден, қазіргі сахнаға ұлттық рухы биік, заманауи тілі бар спектакльдер қажет. Қазақ театрының тарихында «Ақан сері – Ақтоқты», «Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» сияқты ұлттық классикалар ешқашан ескірмейді. Бірақ жаңа буын көрерменнің ой-өрісі мен ақпараттық кеңістігі басқаша. Сондықтан бүгінгі режиссерлер мен драматургтер сол мәңгілік тақырыптарды жаңа қырынан, заманауи стильмен жеткізе білуі керек. Мысалы, махаббат, ар-намыс, отансүйгіштік, ұлттық бірегейлік секілді ұлы тақырыптарды қазіргі қоғамның тілімен сөйлетсе, театр мен жастар арасындағы байланыс нығая түсер еді.
Үшіншіден, бүгінгі қазақ сахнасына жастардың мәселесін қозғайтын батыл спектакльдер ауадай қажет. Қазіргі қоғамда жастар рухани жалғыздықты, өмірлік мақсаттың бұлдырлығын, әлеуметтік қысымды көп сезінеді. Театр осы шындықты ашық айтуы тиіс. Мысалы, әлеуметтік желі мен шынайы өмір арасындағы айырмашылық, махаббат пен сенімнің құнсыздануы, еңбек пен жеңіл жолдың тартысы сияқты тақырыптар – бүгінгі көрерменнің өз мәселесі. Осындай қойылымдар жастардың жүрегіне жол табады, оларды ойлануға, өзін тануға итермелейді.
Сондай-ақ, сахнаға эксперимент пен заманауи режиссура да қажет. Театр тек классикалық үлгімен шектелмеуі керек. Музыка, жарық, бейнежоба (видеоарт), мультимедиа, би мен сөзді біріктірген жаңа форматтағы қойылымдар қазіргі аудиторияға әсерлі болар еді. Мысалы, бір спектакльде актер тек рөл ойнамай, көрерменмен сұхбатқа түсіп, олардың пікірін сахна үстінде естіп отырса, бұл театр мен көрермен арасындағы шекараны жойып, жаңа тыныс берер еді. Театр тірі организм сияқты, ол өмірмен бірге өзгеріп, жаңарып отыруы керек.
Тағы бір маңызды нәрсе – рух пен жауапкершілік. Қазіргі сахнаға жай көңіл көтеретін жеңіл дүниелер емес, көрерменнің жан дүниесін түршіктіріп, көзін ашатын, рухын оятатын туындылар керек. Өнердің миссиясы – тәрбиелеу емес, ояту. Театр адамды жылауға, күлуге, ойлануға, өз-өзіне сұрақ қоюға үйретуі керек. Егер көрермен спектакльден шыққан соң үнсіз ойланып қалса – ол қойылым өз міндетін орындаған деген сөз.
Қорыта айтқанда, қазіргі қазақ сахнасына ең қажеті – шындық, ұлттық рух және заманауи көзқарас. Театр – халықтың жүрегі. Сол жүрек соғып тұру үшін режиссер де, актер де, көрермен де бір мақсатта болуы тиіс: рухани жаңғыру. Менің ойымша, сахнада көрсетілетін әрбір образ, әрбір сөз – ұлттың келешегіне әсер ететін ұшқын. Сондықтан сахнаға шынайы, батыл, ойлы спектакльдер керек.
Қазақ театрының болашағы – жас буынның қолында. Ал жастарға шындық керек, үміт керек, рух керек. Демек, қазіргі қазақ сахнасына дәл сондай спектакль керек – адамның жанына сәуле түсіретін, ұлттың жүрегіне жылу беретін, уақытпен үндес спектакль.
Диана ҰЛАНБЕКҚЫЗЫ