Халқымызда «Егемен болмай, ел болмас» деген сөз бар. Осыдан 35 жыл бұрын тарихи әділдік орнап, еліміздің Мемлекеттік егемендігі туралы декларация қабылданды. Осы маңызды құжат жұртымыздың азаттық алуына жол ашты. Міне, осы күн еліміздің жаңа дәуірге қадам басқан сәтін айқындап, ұлттық жаңғырудың бастауына айналды. Егемен ел болу – тек туды көтеру емес, сананы, білім жүйесін де жаңғырту деген сөз.
Мемлекеттің ең қымбат қазынасы адам десек, зүбәржат тасы – бала. Сондықтан жас ұрпақтың жанарындағы жалынды жаға білу – басты парызымыз. Осындай ізгі ниетпен мемлекетіміз балаларға, олардың сапалы білім алуына баса назар аударып отыр. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен басталған «Келешек мектептері» ұлттық жобасы – елдің білім инфрақұрылымын түбегейлі өзгертетін тың бастама. Жоба аясында жоспарланған 217 мектептің 150-і қазірдің өзінде жұмыс істеп тұр. Қалған мектептердің құрылысы алдағы үш ай ішінде аяқталуға тиіс.
«Қазақ арасында білім жайылуына, әуелі, оқу үйренетін орындар сайлы болу керек, екінші, білім тарататын кітаптар жақсы боларға керек һәм халық арасына көп жайыларға керек», деген еді ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы «Білім жарысы» атты мақаласында. Расымен, сапалы білім ең алдымен орта қалыптастырудан басталады. Жай ғана ғимарат салу емес, баланың ой-қиялын оятатын, жаңа технологияға негізделген, білім алуға ынталандыратын кеңістік құру – бүгінгі күннің талабы. Осы тұрғыдан алғанда, «Келешек мектептері» ұлттық жобасы білім саласындағы сапаны арттыруға арналған бірегей бағдарлама.
Ел болашағы мегаполистен ғана емес, ауылдан да басталады. Сондықтан мектептердің тең жартысы ауылдық жерлерде салынып жатыр. Басты ерекшелік – стандарт бір. Ауылдағы баланың да, астанадағы оқушының да сыныбы, спорт залы, қауіпсіздік жүйесі, STEM кабинеті бірдей деңгейде. Демографиялық өсім артқан кезеңде мұндай бастама қазірдің өзінде жемісін беріп жатыр.
Еске сала кетейік, 2025–2026 оқу жылының басында 83 оқу ошағы жаңадан ашылды, оның 57-сі – «Келешек мектептері» ұлттық жобасы аясында салынған мектептер. Оқу-ағарту министрлігінің мәліметінше, үш ауысымды мектептер саны 4 есе, апатты жағдайдағы мектептер 2 есе, оқушы орнының тапшылығы 4 есе қысқарған. Мәселен, биыл Шымкент қаласында, Ақмола және Қызылорда облыстарында үш ауысымды мектептер мәселесі жойылған. Қазір елімізде шамамен 3 мың мектеп бір ауысымда, 5 мың мектеп екі ауысымда жұмыс істейді.
«Келешек мектептері» моделінің тағы бір артықшылығы, мұнда теориямен шектелмей, тәжірибе алаңында білім алуға мүмкіндік жасалған. Осының бәрі де оқушылардың ғылымға қызығушылығын арттырады, сыни ойлауын, цифрлық сауаттылығын, шығармашылық және креативті қабілеттерін дамытады. Аталған мектепте әсіресе цифрлық білімге ерекше көңіл бөлінеді. Соның ішінде жасанды интеллектіні оқу үдерісіне кіріктіру осы оқу жылынан басталды. Әрі инклюзивті білім де назардан тыс қалмаған. Арнайы еден жолақтары, лифт және психолог, дефектолог, сурдологтердің болуы ерекше білімді қажет ететін балаларға үлкен қолдау болатыны анық.
Білім саласының сапасы педагог кадрлардың сапасына тікелей байланысты. Өйткені жақсы мұғалім мектепке жан кіргізеді. Білікті маман ғана білімді оқушы тәрбиелей алады. Бүгінде «Келешек мектептерінің» 7 000-ға жуық мұғалімі арнайы курстардан өтіп жатыр. Алдағы уақытта бұл жұмыс жалғасын табады. Қазір жұмыс істеп жатқан 150 келешек мектебінде 150 директор болса, оның ішінде 40 мектепті «Білімдегі өзгерістердің 1000 көшбасшысы» жобасының резервистері басқарады. Бұл жоба президенттік жастар кадр резервінің үлгісінде жасалған. Үміткерлер бес кезеңнен тұратын іріктеуден өтіп, кешенді түрде оқытылады. Оған қоса, тәлімгерлермен жұмыс істеп, тағылымдамадан өтеді. Мұндай тәсіл сыни ойлайтын әрі өзгерістерге дайын басшылар шоғырын қалыптастырады.
Алдағы уақытта аталған мектептер моделі еліміздегі барлық жалпы білім беретін мектептің дамуына негіз болмақ. Пысықталған стандарттар, әдістемелер және басқару шешімдері республика бойынша таратылады.
Айта кетейік, ұлттық жоба аясында 460 мың орынға шақталған 217 мектеп ашылады деп жоспарланса, сондағы 208 нысанның құрылысын бірыңғай оператор ретінде «Samruk-Kazyna Construction» АҚ жүзеге асырып отыр. Бұл – бұрынғыдай бөлек мердігер шақырып, жеке-жеке жоба жасайтын ескі тәсіл емес. Алғаш рет EPC-модель енгізілді, яғни бір оператор жобалау, құрылыс, жабдықтау, толық іске қосу жұмыстарының бәрін өз мойнына алады. Мұндай механизм әлеуметтің құрылыс саласында алғаш рет қолданылып отыр және осы жүйенің тиімді екеніне көзіміз жетті. Мәселен, бір орталықтан басқарудың арқасында қазір 156 миллиард теңгеден астам қаражат үнемделіп, мемлекет қазынасына қайтарылды.
«Норматив бойынша 300 орындық мектеп салуға 13 ай беріледі. Тіпті дәстүрлі әдіспен салғанның өзінде де 13 айда жоба толық аяқталмас еді, себебі жобалық құжаттаманы әзірлеу, бекіту және қаржыландыру көп уақыт пен күшті қажет етеді. Мысалы, Атырау облысы Сарыөзек ауылындағы 300 орындық мектеп EPC тетігінің арқасында небәрі 7,5 айда салынды. Алматы облысы Долан ауылындағы 1 200 орындық мектеп нормативтегі 21 айдың орнына 7 айда бой көтерді. Бұл – ұлттық жоба аясында ең жылдам салынған нысандардың бірі. Сондай-ақ Астанадағы 2 000 орындық мектеп небәрі 8 айда салынды (норматив – 26 ай). Бұл жерде әр мектептің құрылысында үш маманнан тұратын техникалық қадағалау мамандары күнделікті жұмыс істейді. Сапаны бақылау да кешенді жүргізіліп жатыр. Мердігерлерге қосымша талаптар қойылды, яғни олар құрылысқа бес жыл, жабдықтарға үш жыл кепілдік береді. Егер қандай да бір ақау шықса, оны өз қаржысы есебінен өтеуге міндетті», дейді «Samruk-Kazyna Construction» АҚ төрағасы Мәулен Зарлықұлы.
Бекзат Құлшарұлы